W polskiej przyrodzie nie ma drugiej takiej rośliny. Chryzantema Zawadzkiego to wyjątkowy gatunek, który dziko występuje tylko na niewielkim obszarze Pienin. Choć naturalnie porasta ogromne połacie Azji, w Europie została odnotowana jedynie na pograniczu Polski i Słowacji. Jej kwiaty są łudząco podobne do popularnego rumianku, przez co łatwo można się pomylić. Złocień – bo tak też bywa nazywana – jest byliną o intensywnym zapachu i delikatnym wyglądzie. Jej łodyga, liście i koszyczkowate kwiatostany kryją w sobie cały zestaw cech, które czynią ją niepowtarzalną.
Przypomina znane ziele, ale to chryzantema. Jak je rozróżnić?
Jedyna dziko rosnąca w Polsce chryzantema to gatunek o nazwie Chrysanthemum zawadskii — chryzantema Zawadzkiego. Ta niepozorna bylina osiąga do 60 cm wysokości, a cała roślina pachnie przyjemnie, intensywnie i ziołowo. Jej łodyga jest wzniesiona lub delikatnie podnosząca się, z reguły słabo ulistniona, a pod samym kwiatostanem – całkowicie pozbawiona liści. Niekiedy przybiera czerwonawy odcień, który wyróżnia ją wśród innych roślin porastających wapienne zbocza. Pod ziemią znajduje się kłącze, które pozwala jej przetrwać zimę i powrócić w kolejnym sezonie wegetacyjnym.
Zobacz także:
Chociaż chryzantema Zawadzkiego może na pierwszy rzut oka wyglądać jak pospolity rumianek – szczególnie dzięki białym języczkowym płatkom i żółtemu środkowi – to uważne oko botanika zauważy różnice. Przede wszystkim chodzi o liście. U chryzantemy są one zazwyczaj 2-krotnie pierzastosieczne, z charakterystyczną budową: jajowate w zarysie, o klinowatej nasadzie, z łatkami ułożonymi w sposób regularny. Liście szarozielone osadzone są na wąsko oskrzydlonych ogonkach, a im wyżej na łodydze – tym są mniejsze, słabiej podzielone i krócej ogonkowe. U rumianku liście są natomiast pierzaste, delikatnie podzielone, a cała roślina ma mniej zwarte i bardziej puszyste ulistnienie.
Gdzie rośnie chryzantema Zawadzkiego? Tylko 1 miejsce w Polsce
W całej Europie chryzantema Zawadzkiego występuje tylko w Pieninach – zarówno po stronie polskiej, jak i słowackiej. W Polsce jej populacje rozciągają się od brzegów Dunajca po szczyt Trzech Koron, osiągając wysokości między 430 a 982 metry n.p.m. Zwarty zasięg tej rośliny ciągnie się od Bystrzyka po wschodnie zbocza Podskalniej Góry. Rośnie też na oderwanym stanowisku na Macelowej Górze, ale tam jej obecność jest już dużo rzadsza. W XIX wieku notowano ją również na Szafranówce i Łaźnych Skałach w Małych Pieninach – dziś już na tych stanowiskach wyginęła.
złocień Zawadzkiego w Pieninach; fot. Jerzy Opioła, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons
Ta dziko rosnąca chryzantema preferuje dość ekstremalne warunki. Jej naturalne siedliska to wapienne skały, piargi i kamieniste zbocza. Porasta głównie gleby zasadowe lub obojętne – tzw. rędziny. Nie tworzy rozległych połaci, raczej występuje w populacjach liczących do kilkuset osobników. Z racji rzadkiego występowania objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin jako gatunek narażony. To oznacza, że każde stanowisko tej rośliny jest niezwykle cenne przyrodniczo.
