Zmiana imienia to decyzja, która z jednej strony dotyczy osobistej tożsamości, a z drugiej – regulowana jest przez konkretne przepisy prawa. Czasem jednak pojawiają się wnioski nietypowe, budzące wątpliwości urzędników. Kierowniczka jednego z urzędów stanu cywilnego zwróciła się do Rady Języka Polskiego (RJP), prosząc o opinię w sprawie zmiany imienia z Janusz na Sokrates.

W 2020 roku odpowiedzi udzielił prof. dr hab. Mariusz Rutkowski. Jego stanowisko, dostępne publicznie na stronie RJP, rzuca ciekawe światło na to, jak z językoznawczego punktu widzenia traktowane są imiona nietypowe, obce kulturowo lub rzadko używane.

Zobacz także:

dzieci, imię

Większość Polaków nie wie, że te imiona mają szczególne znaczenie. Chodzi o końcówkę
dziewczynka

Rodzice wciąż nazywają tak córki. Nie wiedzą, że to imię wróży nieszczęście

Rada Języka Polskiego o imieniu Sokrates

Prof. dr hab. Mariusz Rutkowski odpowiedział na pytanie kierownik USC w sposób jednoznaczny. W opinii językoznawcy czytamy:

Z językoznawczego punktu widzenia nie ma przeciwwskazań dla zaaprobowania wniosku. Imię Sokrates spełnia wymogi ustawowe, nie ma właściwości pragmatycznych czy semantycznych polegających na obrażaniu czy ośmieszaniu. Imię to jest pochodzenia greckiego, w Polsce nie ma bogatej tradycji użycia tego imienia, aczkolwiek „Słownik imion współcześnie w Polsce używanych” pod red. K. Rymuta notuje 14 poświadczeń tej formy w funkcji imienia męskiego.

Z tej opinii wynika jasno, że z punktu widzenia językoznawstwa nie ma przeszkód, by ktoś w Polsce nosił imię Sokrates. Nie jest to imię wulgarne, ośmieszające ani obraźliwe. Jednocześnie profesor podkreślił, że mimo greckiego pochodzenia i rzadkości użycia, imię to jest zgodne z zasadami języka polskiego i występuje w słowniku imion używanych w Polsce. Warto dodać, że opinie RJP mają charakter pomocniczy — rada nie podejmuje decyzji w sprawie zmiany imienia, a jedynie wspiera urzędy stanu cywilnego w ocenie językowej nazw osobowych.

W jaki sposób można zmienić imię?

Choć opinia RJP może być pomocna, decyzję w sprawie zmiany imienia podejmuje kierownik urzędu stanu cywilnego. Cały proces regulowany jest przepisami Ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska. To właśnie ten dokument określa, kiedy można dokonać takiej zmiany. Zgodnie z jego treścią:

Art. 4. 1. Zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany:

  1. imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;
  2. na imię lub nazwisko używane;
  3. na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;
  4. na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada.

Oznacza to, że osoba, która chce zmienić imię – np. z Janusz na Sokrates – musi wykazać ważny powód, dla którego to robi. W praktyce wniosek składa się w urzędzie stanu cywilnego. Urzędnik ocenia, czy wskazane powody są wystarczająco uzasadnione, a w razie wątpliwości może zwrócić się o opinię właśnie do Rady Języka Polskiego. Po pozytywnej decyzji zmiana imienia zostaje wpisana do akt stanu cywilnego.