Od 1 stycznia 2026 roku czeka nas rewolucja w polskiej pisowni. W życie wejdą nowe zasady ortografii, które zmienią wiele reguł obowiązujących od dziesięcioleci. Centralna Komisja Egzaminacyjna zapowiedziała, że do 2030 roku w szkołach będą dopuszczane oba warianty zapisu – stary i nowy. Jednak od 2031 roku to właśnie nowe zasady staną się jedynymi obowiązującymi.
Zmiany w ortografii od 2026 roku – co dokładnie się zmienia?
Najbardziej zauważalną nowością będzie pisownia wielką literą nazw mieszkańców miast i miejscowości. Od nowego roku poprawnie napiszemy więc Warszawianin, Krakowianka czy Mokotowianin. Do tej pory poprawny był tylko zapis małą literą.
Zobacz także:
Wielkie litery pojawią się też w nazwach obiektów przestrzeni publicznej – np. Plac Zbawiciela, Aleja Róż, Kościół Mariacki, Most Poniatowskiego. Nadal jednak będziemy pisać ulica Piłsudskiego – tu zasada się nie zmienia.
Reforma dotknie także nazw geograficznych. Warianty Góra Tabor i góra Tabor będą dopuszczalne równorzędnie, podobnie jak Jezioro Gopło i jezioro Gopło. W nazwach komet wszystkie człony zapiszemy wielką literą – np. Kometa Halleya.
Zmiany obejmą też przymiotniki tworzone od nazw osobowych – odtąd zawsze zapiszemy je małą literą, np. wiersz miłoszowski, dramat szekspirowski, filozofia sokratejska. Z kolei przymiotniki od imion, takie jak Jackowe dzieci czy zosina lalka, będzie można zapisywać zarówno małą, jak i wielką literą.
„Nie”, cząstki i przedrostki – nowe reguły w pigułce
Nowe zasady wprowadzają porządek w pisowni z „nie”. Od 2026 roku cząstkę tę będziemy pisać łącznie z imiesłowami odmiennymi, bez względu na znaczenie. Zniknie więc dowolność, która pozwalała na tzw. „świadomą pisownię rozdzielną”. Także z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi „nie” zapisujemy łącznie – również w stopniu wyższym i najwyższym, np. niemiły, niemilszy, nienajlepszy.
Kolejna zmiana dotyczy cząstek typu pół-, super-, eko- czy mini-. Zazwyczaj będziemy je pisać łącznie, np. półżartem, superpomysł, ekożywność. Ale jeśli dany element może występować samodzielnie, dopuszczalne będą też formy rozdzielne, np. mini wieża, super pomysł. Z kolei z wyrazami zaczynającymi się wielką literą przedrostek oddzieli łącznik – np. super-Europejczyk, pół-Polka.
Ujednolicono również pisownię cząstek niby- i quasi- – odtąd zawsze łącznie z wyrazem, np. nibyludowy, quasinaukowy. Rozdzielnie będziemy je zapisywać jedynie wtedy, gdy występują przed wyrazem pisanym wielką literą, np. niby-Polak.
Wreszcie – wprowadza się rozdzielną pisownię cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście po spójnikach, np. czy by nie pojechać w góry.
Egzaminy i terminy: co oznacza przejściowy okres 2026–2030?
Choć zmiany w ortografii wejdą w życie już 1 stycznia 2026 roku, nie oznacza to, że od razu każdy błąd będzie surowo karany. Centralna Komisja Egzaminacyjna zapowiedziała, że w latach 2026–2030 podczas egzaminów – zarówno ósmoklasisty, jak i maturalnego – poprawne będą obie wersje zapisu: stara i nowa. Dopiero od 2031 roku obowiązywać będzie wyłącznie nowa ortografia.
W praktyce oznacza to kilkuletni okres przejściowy, który ma ułatwić wdrożenie zmian w szkołach i w codziennym użyciu języka. Wiele z nowych zasad jest zresztą zgodnych z tym, jak większość z nas już teraz pisze na co dzień – choćby w mediach społecznościowych czy wiadomościach. Reforma przede wszystkim porządkuje i upraszcza reguły, które dotąd były pełne wyjątków.
