System kaucyjny obowiązujący od 1 października 2025 roku obejmuje określone typy opakowań: plastikowe butelki PET do 3 litrów, puszki aluminiowe do 1 litra oraz szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra. Przy zakupie napoju w takim opakowaniu pobierana jest kaucja – 50 groszy za butelki i puszki oraz 1 złoty za butelki szklane. Zwrot opakowania do punktu zbiórki umożliwia odzyskanie tej kwoty, bez potrzeby okazywania paragonu. Tyle z teorii. A jak to wygląda w praktyce?
Problemy systemu kaucyjnego w Polsce
W praktyce większość opakowań dostępnych obecnie w sklepach nie podlega systemowi. Dzieje się tak, ponieważ objęte kaucją są jedynie produkty z odpowiednim oznaczeniem – specjalnym logotypem systemu kaucyjnego w formie prostokąta ze strzałkami i kwotą kaucji. Opakowania bez takiego znaku nie są objęte zwrotem. Producenci i sieci handlowe otrzymali czas na wyprzedaż starych zapasów, a więc napojów wyprodukowanych przed wejściem systemu w życie. Ministerstwo Klimatu i Środowiska przewidziało okres przejściowy trwający kilka miesięcy. W tym czasie konsumenci muszą samodzielnie sprawdzać, które produkty są objęte kaucją, a które nie.
Zobacz także:
fot. Ministerstwo Klimatu i Środowiska
Dodatkowe komplikacje dotyczą sposobu zwracania opakowań. System wymaga, by butelki i puszki były nieuszkodzone i niezgniatane. Automaty odbierające odpady analizują kształt i wagę opakowań, a uszkodzenie może uniemożliwić ich identyfikację i odmówić wypłaty kaucji. Mimo że ustawa obejmuje wszystkie punkty sprzedaży oferujące napoje w odpowiednich opakowaniach, tylko sklepy o powierzchni powyżej 200 mkw. mają obowiązek przyjmować zwroty. Mniejsze sklepy mogą do systemu przystąpić dobrowolnie, ale wielu z nich nie zdecydowało się na ten krok ze względu na brak przestrzeni i zasobów logistycznych.
Tak omijają system kaucyjny
Najbardziej znanym przykładem jest Ustronianka, która sprzedaje wodę w butelce o pojemności 3,001 litra, a więc minimalnie powyżej ustawowego limitu. Butelki do 3 litrów objęte są kaucją, ale te o większej pojemności już nie. Taka woda pojawiła się m.in. w gazetce promocyjnej sieci Kaufland z informacją: „ta butelka nie podlega systemowi kaucyjnemu”.
Ale nie tylko Ustronianka „omija” zasady systemu kaucyjnego. Marka Oshee, znana z napojów w plastikowych butelkach, wprowadziła do sprzedaży swoje produkty w kartonach typu tetrapak. Takie opakowania nie są obecnie objęte systemem kaucyjnym. Warto dodać, że niektóre sieci handlowe całkowicie wycofały ze sprzedaży produkty objęte kaucją, np. Rossmann.
Od 1 października w Rossmannie nie będą dostępne napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym. Nadal będziemy oferować napoje nieobjęte tym systemem – w kartonach czy butelkach jednorazowego użytku – poinformowała Agata Nowakowska, rzeczniczka Rossmanna w oficjlanym oświadczeniu.
Sieć uzasadnia swoją decyzję brakiem możliwości przyjmowania zwrotów. „Dziś nie mamy nawet możliwości przewidzieć, o jakich liczbach mówimy. Dlatego nie jesteśmy w stanie wdrożyć systemu kaucyjnego w tej postaci. W podobnej sytuacji są też np. apteki” – dodała.
Ustronianka 3,001 kontra system kaucyjny
Wprowadzenie do sprzedaży butelki o pojemności 3,001 litra przez Ustroniankę spotkało się z szerokim zainteresowaniem mediów i opinii publicznej. Woda w takim opakowaniu została wyeksponowana w gazetkach promocyjnych sieci Kaufland na początku października, tuż po wejściu w życie systemu kaucyjnego. Dziennikarze money.pl zapytali firmę o motywy decyzji. W odpowiedzi Ustronianka zaznaczyła, że pojemność 3,001 litra nie została wprowadzona z myślą o ominięciu przepisów.
Od ponad 20 lat butelka 3,001 litra funkcjonuje w ofercie Ustronianki i wykorzystywana jest do produkcji zarówno wody, jak i napojów, które trafiają na rynek polski oraz na rynki zagraniczne. Teraz zyskuje dodatkowe znaczenie – jako praktyczna alternatywa dla produktów objętych systemem kaucyjnym – poinformowała Karina Sodzawiczny, asystentka prezesa zarządu.
W oświadczeniu podkreślono również, że firma podpisała umowę z operatorem systemu kaucyjnego – PolKa Polska Kaucja – i planuje oferować także produkty objęte kaucją.
