Grzyby z gąbką są jadalne, a te z blaszkami trujące? To jeden z najczęściej powtarzanych mitów. Choć rzeczywiście większość grzybów trujących ma pod kapeluszem blaszki, to istnieje grupa tych, które mimo obecności gąbki są niejadalne, a nawet szkodliwe. W lesie łatwo o pomyłkę, zwłaszcza gdy grzyb przypomina prawdziwka lub podgrzybka. Dlatego tak ważne jest, żeby znać te gatunki, które, mimo znajomego wyglądu, nie powinny nigdy trafić do koszyka.
Borowik szatański
To jeden z najbardziej znanych grzybów trujących, który ma rurki, czyli gąbkę. Borowik szatański (Rubroboletus satanas) wyróżnia się masywnym wyglądem i kontrastującymi kolorami.
Zobacz także:
- Kapelusz u młodych grzybów jest półkolisty, z wiekiem staje się spłaszczony i poduszkowaty. Jego powierzchnia jest matowa, o barwie kremowej, jasnoszarej lub żółtawej.
- Trzon krępy, beczułkowaty, pokryty wyraźną, czerwoną siateczką. Kolor trzonu przechodzi od żółtawego u góry do czerwonego lub purpurowego na dole.
- Gąbka (czyli pory pod kapeluszem) ma kolor żółtawy, szybko przebarwia się na czerwony, a po uszkodzeniu sinieje.
- Miąższ jest jasny, ale po przecięciu wyraźnie błękitnieje.
- Zapach u starszych okazów staje się nieprzyjemny, przypomina zapach zepsutego mięsa.
To cechy, które zdecydowanie odróżniają go od borowika szlachetnego. Mimo podobnej nazwy nie da się ich pomylić, jeśli wie się, na co patrzeć.
Borowik ponury
Inny przedstawiciel grzybów rurkowych, którego lepiej nie zbierać, to borowik ponury (Suillellus luridus).
- Kapelusz osiąga do 20 cm średnicy, jest aksamitny w dotyku, przypomina zamsz. Ma kolor od żółtobrązowego do oliwkowozielonego, czasem z różowymi lub czerwonawymi przebarwieniami.
- Trzon jest masywny, żółty w górnej części, czerwonawy na dole, z charakterystyczną czerwoną siateczką.
- Gąbka początkowo żółta, z czasem pomarańczowoczerwona, po dotknięciu szybko sinieje.
- Miąższ ma kolor żółty, silnie sinieje po uszkodzeniu – to jedna z najbardziej charakterystycznych cech.
- Po przecięciu i kontakcie z powietrzem całe wnętrze grzyba może zrobić się granatowe lub czarne.
W surowej postaci borowik ponury jest trujący – zawiera substancje toksyczne, które mogą powodować dolegliwości żołądkowe. Niektórzy twierdzą, że po odpowiedniej obróbce staje się jadalny, ale ryzyko jest zbyt duże.
Borowik ponury; fot. Gerhard/Adobe Stock
Goryczak żółciowy
Jeden z najbardziej zdradliwych niejadalnych grzybów. Goryczak żółciowy (Tylopilus felleus) często bywa mylony z borowikiem szlachetnym.
- Kapelusz ma średnicę do 20 cm, brązowy, gładki, zamszowy w dotyku, bez śluzu.
- Trzon wysoki, walcowaty, z wyraźną ciemną siateczką – bardzo podobny do prawdziwka.
- Gąbka początkowo biała, z wiekiem przyjmuje różowy lub różowobrązowy odcień. Nie sinieje.
- Miąższ biały, twardy, po uszkodzeniu nie zmienia barwy.
- Najważniejsza cecha: smak bardzo gorzki, nie znika nawet po długim gotowaniu. Wystarczy jeden grzyb w zupie, by cała potrawa nadawała się do wyrzucenia.
Goryczak nie jest trujący, ale zdecydowanie niejadalny. Zbierając grzyby do suszenia, łatwo go przeoczyć – dlatego lepiej dokładnie sprawdzać kolor gąbki.
Borowik purpurowy
Borowik purpurowy (Rubroboletus rhodoxanthus) to rzadki grzyb, objęty w Polsce ochroną. Warto jednak wiedzieć, jak wygląda, bo zawiera substancje drażniące układ pokarmowy.
- Kapelusz szarawy lub szarobrązowy, pokryty delikatnym kutnerem (jakby miał cienki meszek), u starszych grzybów może być bardziej gładki.
- Trzon masywny, w kolorach żółtoczerwonym do karminowego, z wyraźną, czerwoną siateczką.
- Gąbka ma kolor pomarańczowoczerwony, a po uszkodzeniu silnie sinieje.
- Miąższ żółty, po przecięciu przebarwia się na niebiesko.
- Grzyb rośnie głównie w lasach liściastych, zwłaszcza na wapiennych glebach. Bardzo rzadko spotykany, ale ze względu na mocne zabarwienia może przyciągać uwagę.
Nie należy go zbierać – nie tylko dlatego, że jest pod ochroną, ale też ze względu na jego toksyczne właściwości.
Krwistoborowik purpurowy; fot. Archenzo, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons
Grzybiec purpurowozarodnikowy
Grzybiec purpurowozarodnikowy (Porphyrellus porphyrosporus) - ten grzyb występuje rzadko, ale jego wygląd może być mylący.
- Kapelusz ma kolor brązowy, oliwkowobrązowy lub brunatnoczarny, zamszowy, z wiekiem może się marszczyć lub pękać. Średnica do 15 cm.
- Trzon gruby, walcowaty, w podobnej barwie do kapelusza.
- Gąbka ciemna, szarobrązowa, z wiekiem jeszcze ciemniejsza.
- Miąższ szary lub jasnobrązowy, po przecięciu może przebarwiać się na zielononiebiesko.
- Grzyb ma nieprzyjemny zapach, który nasila się podczas gotowania – to jeden z powodów, dla których uważany jest za niejadalny.
Nie jest uznawany za silnie trujący, ale przez smak i zapach nie nadaje się do spożycia.
Grzybiec purpurowozarodnikowy; fot. Gerhard/Adobe Stock
